İŞ MAKİNELERİ

• SONDAJ MAKİNELERİ
• TRENÇERLER
• TOPRAK VE ÇÖP SIKIŞTIRICILAR
• HALATLI KAZIYICILAR
• YOL DÜZELTME MAKİNELERİ
• ZEMİN STABİLİZE MAKİNELERİ
• ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİ
• ASFALTLAMA MAKİNELERİ
• BETON VE HARÇ İÇİN TAŞIMA – PÜSKÜRTME VE YERLEŞTİRME MAKİNELERİ
• BETON POMPALARI
• ÇEKİCİ DOZERLER
• YÜKLEYİCİLER
• KAZICI YÜKLEYİCİLER
• HİDROLİK KAZIYICILAR
• DAMPERLİ KAMYONLAR
• SKREYPERLER
• GREYDERLER

• BORU DÖŞEYİCİLER

GENEL TANIM

Karayolu inşaası bakım ve onarımı, dere yatakları, toprak hafriyatının yüklenmesi ve boşaltılması gibi pek çok inşaat faaliyetlerinde kullanılan ve kısa sürede daha çok işgücü üreten ve insan gücüyle çok daha uzun sürede bitirilecek ya da hiç yapılamayacak işleri mühendislik alanındaki gelişmeler sayesinde ortaya konan hidrolik sistem desteğiyle çalıştırılıp iş üreten çok amaçlı makinelere iş makinesi denmektedir.

Bir milletin kalkınma seviyeleri ile beraber makineleşme dereceleri artmakta, bu durum da beraberinde makineleşme, sanayileşme ve gelişmişlik düzeyinde artışı getirmektedir. İş makinelerindeki tüm bu gelişimler ise 16. yy sonra hızlı bir artışla kendini göstermiştir.

Geleneksel toplumlar sığınmak ve korunmak amaçlı pek çok hayati yapıyı günümüz tekniğine benzemeyen metotlarla yapmışlardır. O dönemlerden 19. yy. başlarına gelindiğindeyse endüstrinin gelişimi ve bu sahada yatırımların çoğalması ve üretim aşamalarının normal insan gücüyle çok uzun sürmesi otomatik biçimde iş gören kazı makinesinin keşfedilmesini doğurmuş ve bu iş makinelerin ilerlemesine imkân tanımıştır.

Ekskavatör

İş ve inşaat makineleri denildiğinde ilk akla gelen makinelerden biri kuşkusuz ekskavatörlerdir. Çoğunlukla toprak kazıp yükleseler de ekskavatörleri bina yıkımında, hurda istiflemede, boru döşemede, deniz dibi taramada ya da gemi boşaltma gibi birçok alanda çalışırken görmek mümkün. Tarihi neredeyse Sanayi Devrimi’ne kadar uzanan bu makinelerin bugünkü haline gelmesi ise hiç de kolay olmamıştır.

Ekskavatörler Alt kısım paletli, lastik tekerlekli veya kamyon şasilidir. Üst kısımda tahrik motoru ve kumanda tertibatı bulunur. Makinenin ön kısmında ise kazmayı sağlayan mekanizma mevcuttur. Kepçeli, düz kepçeli, ters kepçeli, çeneli, draglin kovalı gibi çeşitleri vardır. Paletli veya lastik tekerleklidir.

Resim: Kazıcı Yükleyicilerin Ana Parçaları ve Yerleri

1. Kepçe 10. Yürüyüş Makarası 19. Yaktı Tankı
   2. Palet                                  11. Palet Bağlantısı                 20. Akü
   3. Destek Kolu                      12. Hidrolik Tank                     21. Kule Döndürme Ünitesi
   4. Kepçe Silindiri                  13. Taşıyıcı Makara                 22. Kule Döndürme Dişlisi
   5. Arm                                    14. Hava Filtresi                      23. Bom Silindiri
   6. İstikamet Tekeri               15. Egzoz Susturucu               24. Arm Silindiri
   7. Kabin                                  16. Yürüyüş Motoru
   8. Gerdirme Mekanizması   17. Arka Ağırlık
   9. Alt Şasi                                18. Motor Kaputu

İş ve inşaat makineleri denildiğinde ilk akla gelen makinelerden biri kuşkusuz ekskavatörlerdir. Çoğunlukla toprak kazıp yükleseler de ekskavatörleri bina yıkımında, hurda istiflemede, boru döşemede, deniz dibi taramada ya da gemi boşaltma gibi birçok alanda çalışırken görmek mümkün. Tarihi neredeyse Sanayi Devrimi’ne kadar uzanan bu makinelerin bugünkü haline gelmesi ise hiç de kolay olmamıştır.

Ekskavatör Periyodik Kontrol ve Muayenesinde Kullanılan Standartlar: TS EN 474-4 A2 Standartlarında Gerçekleştirilir.

Ekskavatör Periyodik Kontrol ve Muayene Süresi: Standartlarında belirtilmemişse 1 Yıl’ dır.

Dozer

Günümüz buldozerleri ana şaseye bağlı palet takımı ve onun önünde yaptığı iş çeşidine göre değişen kazı bıçağı bulunmaktadır. Bu bıçak mafsallarla dozerin şasisine bağlı hamut’a bağlanmış olup hidrolik pistonlar yada manuel olarak belirli açılarla önündeki malzemenin biriktirileceği veya atılacağı yöne yada yarma yapılacak yöne doğru belirli açılarla döndürülebilmektedir. Hamut kazı işleri için bıçağın bağlandığı ve yükün büyük bölümünü alan çok önemli bir parçadır. Hamut hidrolik pistonlarla ve valf grubuyla aşağı ve yukarı yönlü yönetilir ve bu hareketi son model hidrolik pompası ve ona güç veren motordan almaktadır. Aynı zamanda dozerin yönetimi için operatör kabini ana şasinin üstünde bulunmaktadır. Günümüz dozerlerinde geçmişe baktığımızda çok fazla konforlu ve işlemsel bir kabin vardır. Eski dozerlerde halatlarla ve levyelerle yapılan dozer hareketleri günümüzün modern dozerlerinde joystick levyeler kullanılarak yapılmaktadır. Günümüz dozerleri eski dozerlere nazaran daha fazla donanım ve yazılıma sahip oldukları için çoğu işte otomatiğe yakın bir şekilde operatörün yaptığı işi kolaylaştırmakta ve yapılan işte hatayı azaltıp maksimum verim ve minimum maliyeti hedeflemektedir

Kazıcı ve Yükleyiciler

Beko loader (backhoe loader) ya da kazıcı yükleyici, traktör gövdesi üzerinde önünde kova ve arka tarafında küçük bir kazıcı ile donatılmış bir iş makinesidir. Çeşitli malzemeleri yükleme, taşıma, kazma gibi işlerde kullanılmaktadır. Beko Loaderlerde, yükleme ve kazıcı kısmının hareketi, hidrolik sistem ile gerçekleştirilmektedir. Karayolu çalışmalarında iş makineleri içerisinde en çok kullanılan araçlardan birisidir. Yükleyici ön kova kısmı, herhangi bir malzemeyi, bir yerden alıp kısa mesafede başka bir yere yüklemek için kullanılmaktadır. Uzun mesafe yük taşımacılığı için uygun değildir. Kazıcı kısmı ise, hendek kazıları, kanal kazıları, yapı temelleri, kazıp yükleme işlemleri yapmak için kullanılmaktadır.

Bunun yanı sıra üretim şekillerine göre farklılık göstermekle birlikte, forklift, 52 kırıcı, tomruk yükleyici, tesviye küreği, riper, betoniyer, folip ve burgu gibi çeşitli ek aparatlar ile farklı alanlarda da kullanım olanağı mevcuttur.

Kazıcı Yükleyicilerin Periyodik Kontrol ve Muayene Standartları: TS EN 474 4 A2 Standardında gerçekleştirilir.

Kazıcı Yükleyicilerin Periyodik Kontrol ve Muayene Süresi: Standardında belirtilmemişse 1 Yıl’ dır.

Skreyperlar

Skreyperlar, zemini yükleme sistemindeki haznesine bıçakla kendi kendine sıyıran, yükleyen, boşaltma yerine kadar kendi kendine taşıyan ve boşaltma yerinde de bıçak ağzını yukarıya çekmek suretiyle haznesindeki malzemeyi kendiliğinden boşaltan ağır iş makinesidir. Kazma sırasında genellikle yokuş yukarı yada yokuş aşağı çalışmakta olup kendi çekiş sistemlerinin yanı sıra arkasındaki buldozer yada bunun gibi bir iş makinesi gücünü de kullanarak çalışırlar.

Skreyperlar modellerine, boyutlarına ve kullanıldıkları iş çeşitlerine göre farklılıklar göstermekle birlikte yükleme haznelerinin kapasiteleri 8 m3 ile 34 m3 arasında değişmektedir ve büyük boy skreyperların biri önde ve biri arkada olmak üzere çift motordan elde edilen güçleri 536 Hp’yi bulmaktadır. Skreyperlar ardı ardına katar oluşturacak bir şekilde çalışabilirler. Skreyperların ön önemli artısı kamyon, dozeri, yükleyici ve ekskavatörlerle birkaç makinenin birlikte yapacağı kazma ve nakliye işini tek başına yapabilmesidir. Bu nedenle iş makinesi satın alma maliyetlerini düşürmektedir.

Skreyperlerin Periyodik Kontrol ve Muayene Standardı: TS EN 474 7 A1 Standardına Uygun Gerçekleştirilir.

Skreyperlerin Periyodik Kontrol ve Muayene Süresi: Standardında Süre Belirtilmemişse 1 Yıl’ dır.

Toprak ve Çöp Sıkıştırıcılar(Silindirler)

Silindirler yolların ve temellerin yapımında toprak, çakıl veya asfalt sıkıştırmak için kullanılan bir kompaktör tipi iş makinesidir. Yapısal olarak ana şasenin önüne yerleştirilen çelik silindir şeklinde yapılmış ve içinde titreşimi sağlayan makinenin hidrolik pompasından 63 gelen yağ basıncını sırası ile açıp kapanan valflerin yönettiği hidrolik sistemleri barındıran silindir kısmı bulunur. Tüm sıkıştırma görevi bu silindirin titreşimi ile yapmaktadır. Kullanılacak iş çeşidine ve işlerin büyüklüklerine göre farklı boyutlarda ve güçlerde üretilirler.

Günümüzde ise modern silindirler dizel motorlarla ve hidrolik sistemlerle çalışmaktadırlar. Titreşimli Toprak silindirleri, pnomatik asfalt silindirleri, titreşimli tandem silindirler, keçi ayaklı toprak silindiri ve çöp kompaktörleri olmak üzere farklı çeşit ve kullanımda silindirler vardır. Pnomatik lastik tekerlekli silindirleri ve titreşimli tandem silindirler asfalt kaplama sıkıştırmasında kullanılırlar. Toprak silindirleri ve keçi ayaklı toprak silindirleri temel sıkıştırması ve dolgu sıkıştırmalarında kullanılırlar.

Toprak Sıkıştırıcı Silindirlerin Periyodik Kontrol ve Muayene Standardı: TS EN 474 11 A1 Standardına Uygun Gerçekleştirilir.

Toprak Sıkıştırıcı Silindirlerin Periyodik Kontrol ve Muayene Süresi: Standardında Belirtilmediyse 1 Yıl’ dır

Boru Döşeyiciler

Boru döşeyiciler Sideboom olarak da adlandırılırlar. Genellikle karayolu projelerine denk gelen ve deplase edilmesi gereken veya yeni yatırım olarak yapılan doğalgaz, petrol, büyük sulama ve baraj projelerinin büyük tonajlardaki borularını yerlerine yerleştirmek için kullanılırlar.

Yapısal olarak güçlü ve ağır bir dozer benzeri makinenin üzerinde bir yanında güçlü bom sistemi ve çelik halatlı vinç sistemi diğer tarafında ise kaldıracağı yüke göre makine dengelemesini yapacak karşıt ağırlık monte edilmiştir. Diğer iş makinelerinin tersine yan olarak çalışan bu makine ağır boruları ya da inşa edilecek hazır sistem parçaları nakliye araçlarından indirip paletli yürüyüş sistemi ile zor arazilerde bile zorlanmadan projede montajı yapılacak yerine götürüp vinci ile indirerek görevini yerine getirir. Taşıyacağı parçaların ağırlıklarına ve kullanılacakları projelere göre modelleri ve boyutları değişen boru döşeyicilerinin kaldırma kapasiteleri 100 ton ile 18 ton arasındadır.

Boru Döşeyici Periyodik Kontrol ve Muayene Standardı: TS EN 474 9 A1 Standardına Uygun Gerçekleştirilir.

Boru Döşeyici Periyodik Kontrol ve Muayene Süresi: Standardında Belirtilmediyse 1 Yıl’ dır.

Damperli Kamyonlar

Kazı çalışmaların yanında kamyonlar iş makinesi olarak unutulsalar da kamyonlar ve ağır hizmet tipi kamyonlar karayolu projelerinin vazgeçilmez bir parçasını oluşturmaktadırlar. Günümüz kamyonlarının damper kapasiteleri hacim olarak ortalama 20 m3 civarlarındadır. Yalnız çok büyük inşaat projelerinde ve zor arazi koşullarında iş makinesi gibi dayanıklı ve yüksek kapasitelerde hafriyat taşıyabilen belden kırmalı ya da ağır hizmet tipi kamyonlara ihtiyaç duyulmaktadır. Belden kırmalı kamyonlar üstün hareket ve dönüş kabiliyetinde dolayı engebeli arazilerde ve keskin dönüşleri olan yeni yol yapım projelerinde çok kullanışlıdırlar.

Damperli Kamyon Periyodik Kontrol ve Muayene Standardı: TS EN 474 6 A1 Standardına Uygun Gerçekleştirilir.

Damperli Kamyon Periyodik Kontrol ve Muayene Süresi: Standardında Belirtilmediyse 1 Yıl’ dır.

Greyderler

Greyderler genellikle yol ve alan malzemesinin serilmesi, şev açma, küçük kanal açma, yol yapma ve yol bakımı, toprak tesviyesi, kar kürümesi, zeminin sıyrılması gibi görevlerde kullanılmaktadır. Greyder bıçağının yatay ve dikey olarak hareket edebilme özelliği malzemenin istenilen düzeyde serilmesi ve şekillenmesi sağlanabilmektedir. Bıçağa açı verilmesi malzemenin istenilen tarafa kaydırılmasını sağlar. Çok farklı şekillerde kullanabilen bıçağıyla greyderler makine şantiyesinde en iyi yardımcı iş makinesidir.

Greyder Periyodik Kontrol ve Muayene Standardı: TS EN 474 8 A1 Standardına Uygun Gerçekleştirilir.

Greyder Periyodik Kontrol ve Muayene Süresi: Standardında Belirtilmediyse 1 Yıl’ dır.

Sondaj Makineleri

Sondaj zeminlerde delik açmaya yarayan yöntemlerin bütünüdür. Kayaları parçalamak, delikte kesikler açmak vb prensiplerle sağlanan sondalama işidir. Her türlü zeminde ve sert kayada Su için sondaj yapabilmektedir.

Sondaj; kaya ortamda hava sirkülâsyonu ile yumuşak zeminlerde ise çamur sirkülâsyonu ile yapılabilmektedir. Arazilerin durumuna göre, jeolojik yapıya formasyonların özelliklerine dayanarak iki sondaj tekniğinin kullanılmasını gerektiren durumlar olabilmektedir.

Sondaj en basit haliyle yeryüzüne açılan bir nevi deliktir. Sondaj makinesi kısaca, bir kızağa veya kamyona monteli basit yapılı sondaj donanımı olarak belirtilebilir.

Büyük sondaj donanımlarında ayrı ayrı makinelerce, işlevler sondaj makinelerinde birleştirilmiş ve bir makine tarafından yapılma olanağı getirilmiştir. Genellikle sığ sondajların açımında kullanılırlar. Döner sondaj donanımında ise döner masanın yerine sondaj makinelerinde morset bulunur. Sondaj makineleri çoğunlukla etüt, su ve madenler amaçlı kullanılabilirler. Sondaj makineleri delme yöntemine göre üç gruba ayrılırlar:

• Rotari sondaj makineleri
• Darbeli sondaj makineleri
• Kombine çalışan sondaj makineleri

Sondaj Makinelerinin kontrolünde dikkat edilen hususlar:

• Pompalar
• Tahrik ünitesi
• Güç aktarma organı
• Sondaj ünitesi.
• Kızak
• Matkap

Sondaj Makinesi Periyodik Kontrol ve Muayene Standardı: TS EN 16228 Standardına Uygun Gerçekleştirilir.

Sondaj Makinesi Periyodik Kontrol ve Muayene Süresi: Standardında Belirtilmediyse 1 Yıl’ dır.